علی اصغر شعردوست:  فرهنگ کهنسال و دیرپای اسلامی ایرانی از قدیم‌الایام بر تارک تاریخ درخشیده‌است و سهم این فرهنگ متعالی و این مرز و بوم پرافتخار در بنای ساختمان فرهنگ بشری، بخشی قابل توجه بوده‌است.

روزگاری از چین تا قلب اروپا همه‌جا عرصه فرهنگ ایرانی بود و می‌شد با این زبان و فرهنگ نوشت و خواند و با همگان ارتباط برقرار کرد. بر خشت‌خشت بناهایی که دراین گستره قد برافراشته، کتیبه‌های پارسی و تصویر و نگارگری اسلامی-ایرانی نقش بسته‌است. آثار دستنوشته پارسی در جای‌جای گستره جغرافیایی جهان زینت‌بخش کتابخانه‌ها و موزه‌هاست. کمتر تمدنی را می‌توان یافت که از بیشینه‌ای چنین گسترده و متنوع برخوردار باشد.

عموماً قلمرو فرهنگ‌ها در گذشته در محدوده مرزها بوده‌است. تعداد فرهنگ‌هایی که از محدوده جغرافیایی خویش فراتر رفته‌اند بسیار اندک است. تصویر فرهنگ اسلامی ایران، در مجموعه فرهنگ جهانی، تصویری روشن و جاندار و عمیق است و اگر قرار باشد که فرهنگ جهانی را به اعتبار عناصر متشکله آن مورد پژوهش قرار دهیم، سهم قابل توجهی از این فرهنگ متعلق به ایران و فرهنگ اسلامی‌-ایرانی است.

همین ایستارهای قویم فرهنگی است که به دست‌اندرکاران فرهنگی ایران، این قدرت را داده که در مقابل موج گسترده هجوم فرهنگی، برای حراست از مقوله‌ای به نام «فرهنگ ایران و اسلام» قد علم کنند. این ایستارها از چنان معنویت، قدمت و استواری و در عین حال پویایی و تحرکی برخوردارند که به ما این توان را می‌دهند که در زمانه‌ای که همه ‌چیز رنگ تأثر به خود پذیرفته و منفعلانه با امواج جدید فرهنگی برخورد می‌شود، طراحان برنامه‌های فرهنگی ایران، سخن از «فرهنگ ایران و اسلام» به میان آورند.

با وجود سیل بنیان‌کنی که آفاق را درمی نوردد و به همه چیز رنگ یکدستی می‌زند، هنوز هم فرهنگ ایرانی از چهره‌هایی برخوردار است که در میان انبوه یورش‌ها، تهاجم‌ها، یکدستی‌ها، کاملاً اصیل مانده‌اند و در عین ایرانی ماندن از چنان جاذبه‌های عمیق، معنوی و عرفانی‌ای برخوردارندکه همگان بدان‌ها به چشم اعجاب و تحسین می‌نگرند.

نقاشی استاد فرشچیان از این دست است. در دهه‌های اخیر، نقاشی استاد در زمره معدود آثاری بوده که محدوده جغرافیایی مرزهای ایران را درنوردیده است و به آثار ایشان هویتی جهانی بخشیده است. استاد در زمره معدود نقاشان ایرانی است که آثار وی در عرصه فرهنگ جهانی قابل عرضه بوده است و برخلاف آنان که در جستجوی کشف رمز شگفتی هنر نقاشی از رهگذر نقاشی دیگر تمدن‌ها هستند، استاد به نقاشی ایرانی چنان عظمت و بزرگی بخشید که موجب اعجاب منتقدان هنری شد.

آثار استاد عمیقاً ایرانی است؛ برای آن که اهل معرفت است. در تابلوی استاد فرشچیان تمامت شگفتی و راز و رمز پیچیدگی و جلا و روشنی هنر اسلامی و ایرانی به روشنی هویداست و نقاشی استاد صرف نظر از موطن و مولد او بیانگر هویت مستقل و در عین حال جهانی فرهنگ اسلامی - ایرانی است. به دیگر سخن، آثار استاد شناسنامه مدنیت و فرهنگ و تمدن کشور ماست؛ بدون اینکه هنرمند به شیوه تصنعی تلاش کند که هنر خود را وطنی و ملی جلوه دهد و در مفهوم عام بیانگر خواست‌ها و آرمان‌های نسل بشر است.

چاپ مکرر آثار استاد در ایران و خارج از ایران، نشان اقبال عمومی جامعه به هنرمندی اصیل است که در سالیان اخیر یکی از پرچمداران هنر این مرز و بوم بوده و نام وی را با نام نگارگری ایران و نام ایران با نگارگری ایشان گره خورده است.

معنویتی که با جان و روح استاد درآمیخته، در نقاشی وی جلوه‌گر شده ‌است. از همین رو، آثار استاد خط و رنگی است که در ورای آن باید به جستجوی معنویتی ژرف و عمیق پرداخت. ریشه‌ای که هنر استاد در اعماق فرهنگ و تمدن اسلامی ایران دارد، نگارگری ایشان را پایدار و استوار و بی‌گزند نموده است. تموج شط اشراق در دریای فرهنگ و معارف و هنر اسلامی در آثار استاد، چنان پرخروش و پرتحرک است که ساحل دل‌های سنگی را در کوبه یکریز و مداوم خویش در موجی از نور و روشنی و آرامش غرق می‌کند.

در هنگامه پرستیز تهاجم به مرزهای معنوی فرهنگ‌ها، استاد پاسدار توانمند فرهنگ اسلام و ایران بود و شناساندن این فرهنگ قویم را از رهگذر هنر نگارگری وجهه همت خویش ساخته بود. فرهنگ ما برای ادامه حیات و بالندگی در عرصه تمدن جهانی به پاسدارانی چون استاد فرشچیان نیاز دارد و بر مسؤولان فرهنگی فرض است که حمایت از این بزرگان را در صدر برنامه‌های خویش قرار دهند. زیرا پرورش هنرمندانی از این دست کار یک ساله و دو ساله نیست.

سال‌ها بایدکه تا یک سنگ اصلی زآفتاب
لعل گردد در بدخشان یا عقیق اندر یمن

درست است که تقویت جریان‌های فرهنگی به رشد و بالندگی کلی فرهنگ می‌انجامد و این امری مطلوب است، اما این نکته را نیز باید در نظر داشت که تنها معدودی هستند که این توان فرهنگی را دارند که محدوده مرزهای جغرافیایی را درنوردند و به‌صورت نماد و نشانه یک فرهنگ درآیند.

از هزاران تن، یکی تن صوفی‌اند
مابقی در سایه او می‌زیند

استاد محمود فرشچیان، درخت برومند و گشن‌شاخ فرهنگ و هنر و تمدن و معنویت ایران بود.
روانش غریق رحمت و نور باد.